De natuur als voorbeeld: gezondere kalveren door langzaam drinken

Het is altijd een goed idee om op te natuur te letten.

Dat geldt zeker ook voor het voeren van kalveren. Om economische redenen scheiden we de kalveren van de koek en voeren ze met “onnatuurlijke” speenemmers of aan drinkautomaten. Deze procedure wordt door consumenten vaak bekritiseerd. Terecht?

Wanneer men de melkopname bij de moeder en het kunstmatige drinken vergelijkt, worden de verschillen ten opzichte van de natuur zichtbaar.

	Zuigen aan de uiers	Drinken aan de emmer of aan een drinkautomaat (TA)
Hoeveelheid melk per dag,	6-10 liter	6-12 liter
Drinkbezoeken per dag	6 – 10	2 (emmer), 4-6 (TA)
Hoeveelheid per bezoek	ca. 1 liter	3-5 liter (emmer), 2-3 liter(TA)
Drinksnelheid	ca. 200 ml/min	700 - 1.000 ml/min
Dagelijkse toename	> 1.000 g	500 - 1.000 g
Gezondheid	Doorgaans goede gezondheid, nauwelijks zuigen bij elkaar.	Vaak diarree en aandoeningen van de luchtwegen. Vaak bij elkaar zuigen bij groepshuisvesting.

* Eigen waarnemingen en Annabell Beaver et al 2019 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7094284/

Ook wanneer andere factoren deze beide systemen beïnvloeden (huisvestingssysteem, volle melk of kunstmelk, voeren van krachtvoer, enz.), zit het grootste verschil hem ondanks alles in de drinksnelheid en de frequentie van het drinken!

Het kalf moet intensief zuigen aan de uiers. Het duwen van de uiers zorgt ervoor dat de koe oxytocine afgeeft waardoor de melk wordt afgegeven. Maar zonder actief zuigen zou het kalf geen melk uit de uiers krijgen.

Drinkautomaten of speenemmers hebben vaak een terugslagklep. Het kalf kan via een zeer lange speen (tot 10 cm) – koeientepels zijn vaak maar 5 tot 6 cm lang) zowel door zuigen, maar ook door samendrukken van de speen, melk opnemen Het inknijpen van de speen zorgt ervoor dat de melk krachtig in de bek wordt gespoten. Vaak ziet men dan bij kalveren, dat ze het drinken onderbreken of zich zelfs verslikken.

Verslikken bij snel drinken

Betere verteerbaarheid

In Nieuw-Zeeland zijn korte, stugge spenen, erg populair. Deze spenen moeten de drinksnelheid verlagen en werken zonder terugslagklep. Dat wil zeggen, wanneer het kalf alleen op de speen drukt, perst het de melk in de emmer terug. Dus, om melk te krijgen, moet het actief zuigen.

Dit zuigen is zwaar voor kalveren. Ze drinken langzamer en moeten harder werken voor hun melk. Er komt automatisch een intensievere speekselvloed op gang. Dit speeksel is goed te herkennen aan de buitenkant, maar de kalveren slikken het meeste speeksel door met de melk.

Het speeksel heeft verschillende voordelen voor de vertering van de melk en de gezondheid van de kalveren:

Het bevat lactoferrine lactoperoxidase, een kiemremmend enzymsysteem, dat de immuniteit van de kalveren versterkt.
Met zijn hoge pH-waarde buffert het speeksel de zure lebmaaginhoud. De melk kan in de lebmaag langzaam stremmen, dit wordt bevorderd door de langzame melkopname.
Daarnaast wordt de vetvertering ondersteund door de enzymen in het speeksel, die ook de lactose in de licht verteerbare enkelvoudige suikers glucose en galactose afbreken.

Proeven door R. McInnes et al. (2015) hebben aangetoond, dat grote hoeveelheden lactose al kort na de melkinname in de lebmaag werden afgebroken als de kalveren langzaam uit stugge spenen hadden gedronken en daarbij veel speeksel hadden geproduceerd. In de lebmaag werd ook een zeer fijne structuur van de gestremde caseïne vastgesteld.

Foto's beschikbaar gesteld door de firma MilkBar

In dezelfde proef werd vastgesteld, dat de gestremde melk in de lebmaag van de kalveren, na het drinken met licht lopende spenen, grote, moeilijk te verteren klompen vormde.

De genoemde punten zouden kunnen verklaren, dat bij kalveren aan stugge spenen, vaak een hogere gewichtstoename te constateren is, omdat melksuikers en eiwitten beter worden verteerd. Hier ontbreekt weliswaar nog het definitieve wetenschappelijke bewijs, maar veel ervaringen uit de praktijk duiden ook op een hogere verteerbaarheid van de melk.

Gezondere kalveren

De dwang om te zuigen en daarmee voor langzamer drinken en een natuurlijke drinkhouding van de kalveren bevorderen de vorming van het slokdarmkanaal. Dit vermindert het pensdrinken. Bij kalveren, die grote hoeveelheden melk in korte tijd drinken, bestaat bovendien het gevaar, dat ongestremde melk van de lebmaag in de darm terechtkomt en daar tot een massale vermeerdering van schadelijke bacteriën leidt. Het langzame drinken aan stugge spenen daarentegen ondersteunt de vertering en leidt tot minder voergerelateerde diarree, met name bij jonge kalveren.

Minder bij elkaar zuigen

Een interessanter aspect is ook de waarneming, dat kalveren bij stugge spenen minder problemen hebben met het bij elkaar zuigen. De drinksnelheid is slechts de helft tot een derde van de snelheid bij conventionele spenen met terugslagklep. Dat wil zeggen dat het innemen van de drank twee tot drie keer zo lang duurt.

Drinksnelheden, aan drinkautomaten met spenen met gaten (aan de drinkemmer zijn de snelheden met conventionele spenen nog duidelijk hoger)

Een ander voordeel van lang drinken is, dat de hormonen, die de zuigdrift van het kalf aansturen, na enige tijd afnemen. D. B. Haley et al. („Effects of Resistance to Milk Flow and the Provision of Hay on Nonnutritive Sucking by Dairy Calves“, 1998) kwamen er na proeven met vier verschillende gatgroottes in spenen achter, dat de drinkduur met name bij het kleinste speengat duidelijk langer was.

Na de melkmaaltijd zogen deze kalveren aanzienlijk minder aan stalinrichtingen of andere kalveren. De kalveren, die sneller klaar waren met drinken, besteedden dezelfde tijd die ze eerst aan het drinken besteedden, nog een keer aan het zuigen aan de lege speen, aan de stalinrichting en aan andere kalveren.

Ross McInnes et al. behaalden in 2015 vergelijkbare resultaten. In de groep kalveren met de stugge spenen hadden alle dieren intacte en onbeschadigde spenen, terwijl de snel drinkende kalveren de neiging hadden om bij elkaar te zuigen. Daarbij werden zelfs de kleine spenen beschadigd en de keratine-stop verwijderd, die ze normaal gesproken afsluit. De uier was hierdoor onbeschermd tegen het binnendringen van kiemen van deze kant, wat tot ontstekingen bij vaarzen kan leiden.

De Masterscriptie van Beke Ostendorf (2019) “Einfluss zweier unterschiedlicher Kälbernuckel auf die Tränkeaufnahme bei Kälbern” komt tot dezelfde conclusie. Zij rapporteert, dat de kalveren aan de langzame speen, al gauw nadat ze waren gestopt met drinken, in het stro gingen liggen om uit te rusten.

Minder druk van de concurrentie

Beke Ostendorf noemt de langzame speen ook de rechtvaardige speen. Deze zorgt er in een groep kalveren voor, dat de kalveren allemaal even lang drinken. Individuele kalveren hebben een kleinere voorsprong bij het drinken dan bij de snelle spenen. Dat is met name een voordeel bij de emmers voor grote groepen, wanneer bijvoorbeeld 6 kalveren een hoeveelheid van 30 liter melk moeten delen. Melk stelen is dus bij dit drinksysteem geen groot probleem.

De juiste positie van de speen

De vorming van de slokdarmreflex wordt niet alleen door de vorm en de hardheid van de speen bevorderd, maar ook door de positie van de speen.

Horizontaal aangebrachte spenen komt niet overeen met het voorbeeld van de tepels aan de uiers, die immers naar beneden hangen. Bij het drinken aan de uiers trekt het kalf de tepel iets naar één kant. Deze heeft echter nog steeds een schuin neerwaartse richting. Aan moderne drinkautomaten, zoals de CalfExpert van Holm & Laue, wijzen de spenen in het HygiëneStation met een hoek van 45° naar beneden. Daardoor nemen de kalveren automatisch een natuurlijke drinkhouding aan met een lang gestrekte hals.

Een ander aspect is de speenhoogte. Tot op heden werd vaak een speenhoogte van 70-80 cm aanbevolen. Nieuwe ervaringen uit de praktijk tonen echter aan, dat een speenhoogte van slechts 60-65 cm beter is, omdat dat dichter in de buurt van de normale uierhoogte komt. De kalveren tonen bij deze hoogte een nog intensievere drinkhals.

Hoge drinkfrequentie

Grote hoeveelheden melk van meer dan 10 l per dag, zoals tegenwoordig worden aanbevolen, kunnen alleen worden gerealiseerd wanneer kalveren meer dan 2 maaltijden per dag krijgen.

Wanneer kalveren grote hoeveelheden melk in slechts een paar maaltijden opnemen, veroorzaakt dit extreme pH-schommelingen in de lebmaag (Ahmed et al., 2002), die tot maagzweren (te zuur milieu, dat wil zeggen, lange tijd een pH-waarde onder de 3) en onvoldoende stremmen van de melk (te alkalisch milieu, dat wil zeggen, te lange tijd een pH-waarde van meer dan 5,5) zou kunnen leiden.

Het voeren aan drinkautomaten is het enige alternatief om kalveren zo natuurgetrouw mogelijk op te fokken. Meerdere maaltijden per dag met per keer 2, maximaal 3 l, zijn ideaal gebleken.

Kritiek uit de praktijk

Ondanks alle voordelen van het langzaam zuigen geven veel boeren de voorkeur aan soepele siliconen spenen of snijden ze de opening van de speen nog iets groter. De reden daarvan is het eenvoudiger aanleren van jonge kalveren, die eenvoudiger melk krijgen, ongeacht of ze zuigen of drukken. Dit is begrijpelijk vanuit een arbeidseconomisch perspectief, maar is twijfelachtig als het gaat om het hierboven beschreven verbeterde dierenwelzijn van de kalveren.

Fabrikanten van de stugge spenen, zoals de firma Milkbar, bieden voor het eenvoudiger aanleren soepele starterspenen aan.

Conclusie

Ook bij het voeren van kalveren is het lonend om op de natuur te letten. Naast diervriendelijke hoeveelheden melk van meer dan 10 l per dag is ook de manier waarop melk wordt ingenomen belangrijk. In de eerste plaats zorgen stugge spenen voor een goede speekselvorming, die de spijsvertering ondersteunt. Ten tweede neigen de kalveren door het lange en inspannende drinken minder tot het bij elkaar zuigen. En als derde is het vaker drinken van melk in kleine porties ideaal voor de spijsvertering van de kalveren.

← Veerkracht van de kalveren "Met veel zorg en inspanning brengen wij onze jonge dieren groot" →