De betekenis van de levensbelangrijke eerste maaltijd van het kalf direct na de geboorte kan men niet genoeg benadrukken. Want het is niet alleen belangrijk om te bedenken, dat het kalf zijn eerste immuniteit uitsluitend te danken heeft aan de biestmelk – ook in de natuur is het eerste wat een kalf doet, zodra het kan staan, zoeken naar de uiers en dan biestmelk drinken.

Naast dit natuurlijke aspect moet u er bovendien rekening mee houden, dat er in de toekomst steeds minder medicijnen (met name antibiotica) zullen zijn die in de landbouw worden gebruikt. Daarom is het principe “Voorkomen is beter dan genezen” niet alleen een ethisch juiste instelling, maar een noodzakelijke reactie op beperkte behandelingsmogelijkheden van kalverziektes in de nabije toekomst. Een optimale immuniteit van de kalveren bevordert hun gezondheid en maakt ze resistenter tegen ziekteverwekkers waarmee ze onvermijdelijk in contact komen. Over de juiste manier van colostrum voeren en de ontwikkeling van de immuniteit van het kalf is veel gezegd en geschreven. Daar valt niet veel aan toe te voegen! Een enkel voorbeeld: Godden et al 2019 : Colostrum Management for Dairy Calves.

Het juiste voeren van colostrum is de basis voor alle verdere bouwstenen van het NativeCalfConcept. Daarom willen we hier de belangrijkste punten van het colostrummanagement hier samenvatten:

1.1. Beste kwaliteit: 50g IgG/liter

1.1.1 Gehalte aan immunoglobuline

Het gehalte aan immunoglobuline in de colostrum moet worden gecontroleerd (met de Brix-refractometer) en gedocumenteerd. Bij een IgG-gehalte van 50 g/l (komt overeen met Brix > 22%) kan het colostrum als eerste maaltijd worden gebruikt. Wanneer de kwaliteit minder is, moet men uitwijken naar een betere biestmelk uit een aangelegde voorraad of ervoor zorgen dat er daadwerkelijk minstens 4 liter wordt opgenomen (zie 1.2).

Transitiemelk, de melk van de tweede melkbeurt tot de eerste levering aan de zuivelfabriek blijft waardevolle ingrediënten bevatten zoals antilichamen en andere belangrijke bioactieve stoffen die een positief lokaal effect hebben in de darm en de ontwikkeling van darmvlokken en het darmmicrobioom bevorderen. Deze moet zo lang mogelijk worden gevoerd om met haar waardevolle ingrediënten een gezonde darmflora te blijven bevorderen.

Vervolgens moet bij voorkeur volle melk worden gevoerd. Volle melk is optimaal aangepast aan de verteringsenzymen van jonge kalveren. Want jonge kalveren kunnen uitsluitend hoogwaardige caseïne en melksuiker verteren. Het enzymenspectrum in de lebmaag staat tot aan de leeftijd van 4 tot 5 weken nog geen vertering van plantaardige eiwitten en koolhydraten toe.

Zoals hierboven besproken hebben kalveren in de eerste 4 tot 5 levensweken caseïne en melksuiker nodig voor een optimale voeding. Wanneer in de beginfase kunstmelk wordt gevoerd omdat er geen volle melk kan worden gebruikt, moet hier worden gelet op de beste kwaliteit en de hoogste verteerbaarheid voor jonge kalveren. Niet alle kunstmelk voldoet aan deze voorwaarden. Daarom moeten de ingrediënten bij de keuze van de kunstmelk precies worden gecontroleerd. Indien nodig moet u bij uw kunstmelkleverancier ook meer informatie inwinnen, bijvoorbeeld over het volgende punt:

Wanneer, zoals hier boven beschreven, verschillende soorten voor worden gebruikt (volle melk en kunstmelk), moet de overgang van het ene voer naar het volgens zo vloeiend mogelijk plaatsvinden.

Het spijsverteringssysteem heeft vaak een aanpassingstijd van 5 tot 10 dagen nodig voor een nieuw soort voer. Wanneer er dus van volle melk wordt overgeschakeld naar kunstmelk, moet dit langzaam gaan.

Dat is moeilijk met de MelkTaxi. Hier wordt meestal één mengsel met dezelfde samenstelling gemaakt voor alle kalveren. Een langzame overgang is op deze manier niet mogelijk voor de kalveren.

Met de drinkautomaat CalfExpert is deze overgang echter heel eenvoudig mogelijk. Hier worden passende aanpassingen in de voercurve gemaakt. De mengverhouding van beide soorten voer verandert dagelijks.

Dat is overigens ook mogelijk bij het voeren van twee verschillende soorten kunstmelk. Een hoogwaardige kunstmelk voor de jonge kalveren en een kunstmelk, die aan de behoefte van de kalveren die worden gespeend is aangepast.

Melkdranken moeten zonder uitzondering via een speendrinkautomaat worden gegeven om te voldoen aan de natuurlijke behoefte om te zuigen. Het drinken uit een emmer zonder speen past niet bij de fysiologie van de kalveren en kan er in de ergste gevallen toe leiden dat melk in de pens terechtkomt.

Grote hoeveelheden drank van minstens 10 tot 12 l melk per dag bevorderen de groei van de kalveren. Dat heeft langdurig positieve effecten op de latere ontwikkeling van de vaars tot aan de melkgift van de melkgevende melkkoe. Deze bevindingen werden in veel internationale onderzoeken bewezen en worden veelvuldig bevestigd in de praktijk.

Het spijsverteringskanaal van de kalveren/vaarzen is pas met 4 tot 6 maanden volledig uitgerijpt. Pas op deze leeftijd komen de grootteverhoudingen van de verschillende rundermagen overeen met die van volwassen koeien. Dat betekent op zijn beurt dat de kalveren pas op deze leeftijd ruw- en krachtvoer net zo goed kunnen verteren als volwassen koeien. Dat kan echter ook betekenen, dat de kalveren tot deze leeftijd met melk moeten worden gevoerd om zich ongehinderd te kunnen ontwikkelen. Ten minste tot op zekere hoogte.

Kalveren worden van oudsher met 8 tot 10 weken van de melk gespeend. In enkele landen vindt het spenen van de melk zelfs al vroeger plaats. Er dient echter in het achterhoofd te worden gehouden dat de kalveren pas met 4 tot 5 weken beginnen met het ontwikkelen van enzymen die plantaardige eiwitten en koolhydraten kunnen afbreken. Zoals hierboven beschreven, duurt het dan nog vele weken, voordat het jonge rund in de natuur volledig onafhankelijk van het voeren met melk is. Wanneer het kalf al met 8 tot 10 weken van de melk wordt gespeend, wordt het spijsverteringssysteem vaak overweldigd en treedt er een zogenaamde spenenknik op, waarbij het kalf 1 tot 2 weken stopt met groeien of zelfs gewicht verliest. Dat toont aan, dat het kalf op deze leeftijd het energieverlies uit de melk nog niet volledig kan vervangen door plantaardige voedingsstoffen. Het wordt bovendien dramatisch voor het kalf, wanneer het spenen abrupt plaatsvindt, doordat hem bijvoorbeeld gewoon een volledige maaltijd wordt onthouden.

De laatste onderzoeken tonen een ander effect aan, namelijk een latente acidose die de kalveren kunnen doormaken: door het onthouden van de melk krijgt het kalf honger en neemt in de regel snel grotere hoeveelheden krachtvoer op (wat immers meestal het doel van deze maatregel is). Wanneer zetmeel, suiker en koolhydraten worden afgebroken in de pens, wordt een grote hoeveelheid vetzuren met een korte keten geproduceerd, die mogelijk niet door de pens kunnen worden gebufferd. Dat kan leiden tot acidose in de pens. Wanneer de vetzuren ook in de darm terechtkomen, kan dit leiden tot acidose in de dikke darm. (Neubauer et al 2020: Starch-Rich Diet Induced Rumen Acidosis and Hindgut Dysbiosis in Dairy Cows of Different Lactations)

In de meeste gevallen wordt dit echter niet ontdekt en gaan de kalveren gebukt onder een subklinische acidose. Ontstekingen van de darm en andere beschadiging kunnen hiervan de gevolgen zijn.

Dat betekent echter niet, dat we daadwerkelijk tot 6 maanden melk moeten voeren. Kalveren kunnen onder de juiste omstandigheden ook eerder compleet van de melk zijn gespeend. Wij adviseren daarom met ca. 5 tot 6 weken de beginnen met het langzaam verminderen van de hoeveelheid melk. De speenfase kan dan gemiddeld nog eens 6 tot 7 weken bedragen. Zo wennen de kalveren langzaam aan de opname van droogvoer en krijgen tegelijkertijd de goed verteerbare melk nog gedurende een bepaalde tijd.

Waarop men nog meer moet letten bij de planning van de passende voercurve, kunt u in dit blogartikel lezen.

8.1. Krachtvoeropname: Het gevaar van een te vroege en te snelle krachtvoeropname hebben we al in het laatste punt besproken. Want uiteindelijk is het doel van elke rundveehouder en elke rundveehoudster om gezonde herkauwers groot te brengen. Daarom is het belangrijk om de kalveren met name in de speenfase het juiste droogvoer aan te bieden. Daarbij gaat het erom om de kalveren licht verteerbare voercomponenten aan te bieden, die tegelijkertijd echter niet leiden tot de beschreven acidose. Zo zijn bijvoorbeeld energieleveranciers zoals maïs en haver bij het voeren van kalveren duidelijk beter geschikt dan zeer snel beschikbaar tarwezetmeel.

In onze blog-serie met drie artikelen gaan we met name in op waar het bij het voeren van krachtvoer op aankomt. Hier gaat u naar het eerste deel.

In de natuur scheiden de moeder en het pasgeboren kalf na de geboorte enkele dagen af van de kudde. Dat beschermt het jonge kalf en versterkt de band met de moeder. Later in de kudde kan men ook weer een afscheiding vaststellen. Deze keer zijn het de kalveren, die zich groepen van dezelfde leeftijd afscheiden van de kudde koeien en gezamenlijk de wereld verkennen.

Beide vaststellingen geven goede aanwijzingen over hoe een stressvrije groepshuisvesting van kalveren in moderne melkveebedrijven kan functioneren.

1. Wanneer koe en kalf op het bedrijf worden gescheiden, is het nuttig om een ander dier bij het kalf te zetten waarmee het kan interageren en een sociale band mee op kan bouwen. In dit geval is de pijn van een scheiding bij het kalf na de geboorte vaak nauwelijks waarneembaar. Hiervoor zijn kleine groepen van 2 tot 3 kalveren geschikt. Bij de moeder is de pijn van de scheiding erger. Maar wanneer de scheiding pas na één of twee dagen plaatsvindt, is deze aanzienlijk erger omdat er zich al een sterkere band heeft ontwikkeld.
2. In de groep moeten de kalveren voldoende plaats vinden om te ravotten en prikkels voor bezigheden. Daarbij is het nodig dat de kalveren beschermde plekken hebben om te liggen, slapen en rusten, ongestoorde plekken om te eten en veel ruimte om ongehinderd te bewegen. Het leeftijdsverschil mag daarbij niet te groot zijn. Een leeftijdsverschil van maximaal 2 weken is ideaal. Dat betekent, dat de groepen overeenkomstig de bedrijfsgrootte niet bijzonder groot zijn. De ruimte voor de kalveren moet tussen 2,5 en 4 m² per kalf zijn.

Maar de huisvesting in TwinHutches of ook van kleine groepen tot 5 kalveren vertoont enkele zwakke punten omdat ze in de regel zijn gebaseerd op drinken uit de emmer. Wanneer men rekening wil houden met alle bovengenoemde punten ten aanzien van natuurlijke dranken met een soepele verandering van voer en veel kleine porties, kun je nauwelijks om het gebruik van een drinkautomaat heen.

Tot op heden is het gebruikelijk om de kalveren pas na 2 tot 3 weken aan de automaat te laten. Op dat moment worden ze uit de individuele of Twin-hokken naar een grotere groep gebracht. Daar gaat echter veel extra werk mee gepaard, omdat de kalveren op twee verschillende drinksystemen moeten worden aangeleerd (eerst (speen-)emmer, daarna drinkstation).

Door zich te richten op de echte, natuurlijke behoeften van kalveren op het gebied van voeding en sociale interactie met andere kalveren in een groepshuisvesting die geschikt is voor de soort, wordt het dierenwelzijn op conventionele melkveebedrijven gemaximaliseerd.

Ook de economische voordelen voor het bedrijf liggen voor de hand. Want ondanks de verhoogde kosten door intensiever en langer voeren van de kalveren zijn later minder kosten (door betere gezondheid, betere vruchtbaarheid en een langer leven) en hogere opbrengsten (door hogere melkgift tot in de 2e lactatie) het gevolg.

Dus een win-win-situatie voor de boerin/boer en het dier!

Hierna willen we volledigheidshalve nog ingaan op de belangrijkste punten vóór de geboorte – want de gezondheid van het kalf hangt ook af van de gezondheid van de moederkoe en een goed geboortemanagement.

A) Stressvrij droogstandmanagement, zodat de foetus zich zo goed mogelijk ontwikkelt

Het leven van het kalf begint niet bij de geboorte, maar al met de bevruchting van de eicel. Ook wanneer de foetus in het lijf van de moeder optimaal wordt beschermd, kan de huisvesting en het voer van de moederkoe grote invloed hebben op de ontwikkeling van het kalf vóór en na de geboorte (pre- en postnataal).

1. Invloeden van het voeren op de ontwikkeling van de foetus: In de droogstandfase is het voeren in twee fasen succesvol gebleken. 6 tot 8 weken vóór het afkalven wordt een energiearm rantsoen gevoerd, om het vet worden van de koe en daarmee gepaard gaande problemen bij de geboorte voor het kalf en stofwisselingsproblemen voor de koe te voorkomen. In de laatste drie weken groeit de foetus erg sterk. Het voeren van de koeien moet dienovereenkomstig worden aangepast. Hier moeten de koeien langzaam weer op het lactatierantsoen worden gebracht.
2. Invloeden van stress op de ontwikkeling van de foetus: Onderzoeken van B. Dado-Sehn et al 2022 en Laporta et al 2017 tonen aan, dat kalveren waarvan de moeder als hoogdrachtige onder hittestress te lijden heeft gehad, zich slechter ontwikkelen. De gevolgen kunnen een slechtere immuniteit en een geringe groei zijn. Daarom is het belangrijk om ook de droogstaande koeien in de zomer tegen de hitte te beschermen.
3. Invloeden op de kwaliteit van colostrum: De invloed van het voeren van droogstaande koeien op de colostrumkwaliteit is niet duidelijk gedocumenteerd. Zeker is dat een hoge melkinname direct na de geboorte leidt tot een verdunning van de biest. Hoeveelheden biestmelk van meer dan 10 l bij de eerste melkbeurt hebben vaak een te kleine IgG-concentratie.

Voldoende bètacaroteen voeren zou een positieve invloed hebben op de kwaliteit. Inentingen van de koe, bijvoorbeeld met RotaCorona, verhogen weliswaar niet het gehalte aan antilichamen, maar zorgen wel voor een specifieke aanpassing van de globuline aan deze ziekteverwekkers.

De kwaliteit van het eerste colostrum wordt ook negatief beïnvloed door stress in de droogstandfase.

B) Geboortemanagement

De geboorte van het kalf plaatst het management op het melkveebedrijf voor grote uitdagingen. De geboorte kan niet worden ingepland in de dagelijkse werkroutine. En zowel de duur als ook de afloop van de geboorte zijn volledig onberekenbaar.

Eigen zouden de koeien alleen moeten kalven en in de meeste gevallen is dat ook mogelijk. Maar soms is hulp bij de geboorte nodig en dan helpen duidelijke gedefinieerde en geoefende processen. Er zijn veel goede instructies, SOP's of video's op het internet te vinden over het optimale management tijdens de geboorte van het kalf. Als voorbeeld in het duitstalige gebied kan bijvoorbeeld de zeer gedetailleerde brochure van Dr. Katharina Traulsen en Dr. Marion Tischer in samenwerking met Boehringer Ingelheim worden genoemd. Ook de zeer uitgebreide videocursus over geboortemanagement van het “Initiative Tierwohl” wordt de lezer aanbevolen.

Voor het engelstalige gebied is bijvoorbeeld de informatie van Charles T. Estill “The calving process” erg gedetailleerd voorbereid.

Daarom zullen wij er op deze plek niet dieper op ingaan, dit gebied laten we over aan andere experts.