Powerfood voor de kalveren: Krachtvoer deel 1
30. Mai 2022 — Algemeen, Kalveren voederen — #Spenen #Stroomvoorziening #Kalvermuesli #Krachtvoer #Management #Ontwikkeling van de pens #Droge TMR #Groei #Toenames
Waarop komt het echt aan bij de ontwikkeling naar herkauwer?
Optimale strategieën voor de vroege opname van droogvoer
Runderen kunnen als herkauwer basisvoer ideaal gebruiken als bron voor energie en eiwit. Maar dit vereist een volledig gevormd voormaagsysteem met een goed ontwikkelde pens. Na de geboorte duurt het tot een half jaar, tot de voormagen volgroeid zijn en hun volle capaciteiten kunnen tonen.
In dit artikel gaat het over
De optimale ontwikkeling van de voormaag
Aangezien de verteerbaarheid van het basisvoer voor de jonge dieren tot op dit moment nog laag is, is een goede krachtvoergift van belang. Om deze reden heerst de overtuiging dat bij kalveren uitsluitend licht verteerbaar krachtvoer zou moeten worden gebruikt. In feite zorgen boterzuur en propionzuur, als afbraakproducten van gemakkelijk verteerbare koolhydraten, voor een goede ontwikkeling van de pensvlokken in de pens. Daardoor wordt in de pens een enorme oppervlaktevergroting bereikt en kunnen de vluchtige vetzuren die bij de vertering in de pens ontstaan optimaal worden opgenomen.
Het is echter al vaak gebleken dat een puur op krachtvoer gebaseerde voeding voor kalveren tijdens en na het spenen niet wenselijk is. Daarvoor zijn twee redenen:
- De pens heeft ruwvoer nodig met goed gestructureerde ruwe vezels zodat de motoriek van de voormaag positief wordt gestimuleerd. De penswand wordt verstevigd en een zeker oprekkingseffect bevordert de groei van de omvang van de pens. Bovendien zorgen gestructureerde ruwvoerelementen ervoor dat de nieuw ontwikkelde pensvlokken niet aan elkaar kleven.
- Een hoger aandeel licht verteerbare koolhydraten (uit het krachtvoer) zorgt in de pens voor een aanhoudend zuur milieu. De grote hoeveelheden vetzuren met een korte keten kunnen in de pens nog niet voldoende worden gebufferd en in het bloed worden opgenomen. Net als bij koeien kan deze latente, subklinische pensverzuring ook een belasting vormen voor de gezondheid van kalveren en leiden tot ontwikkelingsachterstand (te geringe groei, terughoudendheid bij het eten, verzwakte immuunafweer). In het ergste geval verschuift het probleem naar de darm waar een subklinische (zonder symptomen) verandert in een klinische verzuring. J.K.van Niekerk et al., 2020 University of Alberta
Daarom moeten de jonge kalveren in elk geval naast het krachtvoer ook van ruwvoer in de vorm van hooi, goed kuilvoer of smakelijk stro worden voorzien.
Wanneer schakel ik op kracht- en ruwvoer over?
Het pasgeboren kalf kan uitsluitend melkbestanddelen verwerken. De enzymen in de lebmaag zijn aangepast op de vertering van melkeiwit en melksuiker (lactase of chymosine en cathepsine). Pas na 3-5 weken verandert dat en beginnen de verteringsenzymen amylase voor de vertering van zetmeel en pepsine en trypsine voor de vertering van plantaardige eiwitten te domineren.
In feite neemt men pas vanaf een leeftijd van 4 weken waar dat de krachtvoeropname van de kalveren langzaam stijgt. Bij intensief voeren (bijv. ad libitum) kan dat nog later zijn.
Toch is het nuttig om de kalveren het ruwvoer al in de eerste twee levensweken aan te bieden. De kalveren spelen ermee en wennen al aan de geur, smaak en textuur van het voer. Met name door het vroeg aanbieden van krachtvoer wordt ook het enzymsysteem positief beïnvloed in zijn ontwikkeling en wordt de ontwikkeling van de pens vroegtijdig gestimuleerd (zie boven). Het aanbieden van hooi in ruiven, netten of speelballen bevordert bovendien de activiteit van de kalveren.
In de praktijk gebeurt dit door de kalveren slechts een kleine hoeveelheid aan te bieden in bakken (b.v. in individuele of twin-hokken). Het is belangrijk dat er geen resten zijn die vochtig worden en kunnen gaan schimmelen. Wanneer de voeropname steigt, dat wil zeggen dat de bak bij de volgende keer voeren leeg is, verhoogt men gewoon de aangeboden hoeveelheid.
Wanneer de kalveren ca. 1,5% van hun lichaamsgewicht aan krachtvoer opnemen, kan men met het langzaam spenen van de melk beginnen (bijv. 1200 g bij een kalf van 80 kg zwaar).
Water niet vergeten
Het zou eigenlijk niet meer nodig moeten zijn om op de betekenis van het goedkoopste voer te wijzen, maar er zijn nog steeds grote tekortkomingen in de watervoorziening voor de kalveren te zien. Of het nu om hygiëne gaat of gewoon om het feit dat er voor veel individuele hutten geen waterbak staat.
Er staat vast: We zijn niet alleen wettelijk, maar ook ethisch verplicht alle dieren vers water aan te bieden en daar horen ook jonge kalveren bij.
Waar velen misschien ook niet altijd over nadenken, is het feit dat de pens water nodig heeft, zodat in de pens de overeenkomstige fermentatieprocessen kunnen plaatsvinden en er zich een gezonde bacteriële flora vormt. Dat kan melk zelfs bij ad libitum-aanbod niet bereiken, omdat die via de slokdarm rechtstreeks naar de lebmaag gaat.
Daarom: Wie voor een vroege krachtvoeropname en een snelle ontwikkeling van de pens gaat, moet zijn kalveren van begin af aan water aanbieden!
Overschakelen naar “jongveevoer”
Kalverkrachtvoer of muesli's zijn relatief duur. Daarom rijst de vraag wanneer moet worden overgeschakeld op kuilvoer (bij voorkeur het hoogwaardige rantsoen van melkkoeien). Het antwoord is te vinden aan het begin van dit blog: het voormaagsysteem van de vaars is pas met ca. ½ jaar volledig gerijpt. Daarom moet er tot dit tijdstip minimaal hoogwaardig krachtvoer worden bijgevoerd. Daarbij moet men echter altijd de conditionering van de dieren in de gaten houden. Over het algemeen geldt echter dat men de vaarzen tot 6 maanden over het algemeen intensief kan en moet voeren om hoge gewichtstoenames in deze belangrijke ontwikkelingsfase van de kalveren te bereiken.
De overgangen zijn belangrijk. Het voeren van kuilvoer is vanwege hun ontwerp moeilijk in veel kalverstallen (geen plaats, geen doorloop met de voermengwagen mogelijk, etc.). Bovendien is het de vraag hoe moet worden omgegaan met voerresten, waarvan er bij het begin van de omschakeling veel zijn. Wat eerder met veel moeite werd binnengebracht moet de volgende dag al weer worden verwijderd.
Daarnaast zijn te veel omschakelingen in één keer niet raadzaam voor de dieren. Daarom moet ook rekening worden gehouden met het omstallen naar de jongveestal. De volgende werkwijze zou een oplossing kunnen zijn:
- In de kalverstal worden de kalveren nog 2-4 weken na het afgeronde spenen gevoerd met krachtvoer, hooi of met droge TMR.
- Na het omstallen krijgen de kalveren in de jongveestal naast de bekende kalvermix van krachtvoer en hooi of de droge TMR al de volgende mix (kuilvoer) aangeboden. Pas wanneer de kalveren het kuilvoerrantsoen goed opnemen, wordt de kalvermix langzaam afgebouwd.
Wanneer pas in de jongveestal wordt begonnen met het voeren van kuilvoer is ook het probleem van de voerresten niet zo relevant meer omdat men die eventueel aan het oudere jongvee kan voeren.
